2021'DE BİZİ NELER BEKLİYOR?
- Aynur Toraman
- 4 Şub 2021
- 3 dakikada okunur
2020, koronavirüs salgını nedeniyle, bütün dünyada dengelerin altüst olduğu ve deyim yerindeyse "evdeki hesabın çarşıya uymadığı" bir yıl olarak kayıtlara geçti. 2020’nin getirdiği salgın karmaşası 2021 yılında devam edecek olsa da hem koronavirüs hem de daha pek çok alanda bilimi yoğun bir ajanda bekliyor. 2021 yılında hepimizi meraklandıracak olan gelişmelerden birkaçını sizin için derledik.
Koronavirüs Kaynağı
Koronavirüs pandemisi dünya genelinde şu ana kadar 1,6 milyondan fazla insanın ölümüne neden oldu. Virüsün bulaştığı kişi sayısı da 73 milyonu aştı. Ancak virüsün nereden geldiği ve insanlara nasıl geçtiği hâlen kesin olarak ortaya çıkarılamadı.
Bilim insanları ilk olarak virüsün Wuhan kentinde egzotik hayvanların etleri için satıldığı bir pazarda insanlara bulaştığı inancına sahipti. Ancak artık virüsün gerçek kaynağının Wuhan'daki bu pazar olmayabileceği görüşündeler. Yaygın kanı, koronavirüsün ilk kaynağının yarasalar olduğu yönünde. Ancak virüsün insanlara direkt olarak yarasalardan değil, bu bulaşma zincirinde arada yer alan başka bir hayvan vasıtasıyla geçtiği düşünülüyor. Bunun hangi hayvan olduğu ise belirsiz.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) uluslararası uzmanlardan oluşan bir ekibin 2021’in ocak ayında Çin'e giderek koronavirüsün kaynağını belirlemeyi hedefliyor. Salgın hastalıklar uzmanları, virologlar, halk sağlığı uzmanları ve hayvan sağlığı araştırmacılarının yer alacağı grup, 2019'da tespit edilen ve “SARS-CoV-2” adı verilen koronavirüsün yayılmaya başladığı Wuhan kentinde, salgının başlangıç noktası olarak görülen Huanan pazarında incelemelerde bulunacak. Virüsün çıkış noktasını belirlemek yıllar alabilir ancak uzmanlar yeni bilgilere ulaşabileceklerini düşünüyor.
Koronavirüs Aşısı
Dünya genelinde koronavirüse karşı yüzlerce aşı adayı geliştiriliyor. Şu ana kadar tıp dünyasında virüsün tespit edilmesinden sonra bu kadar kısa sürede geliştirilen başka hiçbir aşı olmadı. Dünyanın dört bir yanında insanlar, aşı sayesinde yeni tip koronavirüse karşı bağışıklık kazanmanın ve pandemi öncesinde olduğu gibi normal bir hayat sürebilmenin umudunu taşıyor.
Koronavirüs salgınına karşı insanların ortak umudu olan aşı çalışmalarından sevindirici sonuçlar geliyor. 2020’de bazı aşılar ileri seviye güvenlik testlerini geçtikten sonra uygulama safhasına gelmiş durumda. 2021’ de ise birçok aşının ne kadar etkili olduğu netlik kazanacak.
ABD ilaç şirketleri Novavax ile Johnson & Johnson'ın faz üç klinik denemeleri üzerinde çalıştığı aşıların ve İngiltere'de de Oxford Üniversitesi ile AstraZeneca'nın geliştirdiği aşının sonuçları bekleniyor. Bu aşılar, bazı ülkelerde yaygın kullanılmaya başlanan ancak -70 gibi çok düşük sıcaklıkta depolanması gereken, m-RNA teknolojisine dayanan Pfizer/BioNTech ile Moderna'nın aşılarından daha kolay dağıtılabilecek. Ayrıca BioNTech, 2021 sonuna dek toplam 750 milyon aşı üretmeyi hedefliyor.
Alzheimer İlacı
ABD, bu yıl içinde Alzheimer hastalığının ilerlemesini yavaşlattığı bildirilen ilk ilacın bir tedavi olarak kullanılıp kullanılamayacağına karar verecek. Biogen Şirketi tarafından üretilen “aducanumab” adlı ilaç, Alzheimer hastalarının beyin dokularında “tau” adı verilen zararlı bir proteinin birikme oranını azaltıyor.
İlacın işe yaradığına dair kanıtlar kesin olmamakla birlikte iki adet faz 3 klinik deneyi çelişkili sonuçlar ortaya koydu. ABD Gıda ve İlaç Dairesi tarafından ilacın etkinliğini değerlendirmek için toplanan bağımsız bir danışma kurulu, verilerin ilacın kullanımını desteklemediği görüşünde. Şimdiye kadar onaylanan tek Alzheimer ilacı, hastalığın ilerlemesinden ziyade hafıza kaybı gibi bilişsel semptomları tedavi ediyor. FDA ilacı mart ayına kadar onaylayabilir ve Aducanumab milyonlarca insanı etkileyen ölümcül, zihin kaybına neden olan hastalığın ilerlemesini yavaşlatma potansiyeli olan ilk tedavi olabilir.
En Büyük Uzay Teleskobu
NASA tarafından geliştirilmiş olan James Webb Uzay Teleskobu uzay gözlemevi olarak hizmet verecek olup 31 Ekim 2021’de kullanılmaya başlanacak. Webb şimdiye kadar yapılmış en büyük, en güçlü ve karmaşık uzay teleskobu olarak adlandırılıyor.
Esas bilimsel hedefi, evrende yer alan daha uzaktaki cisimleri, diğer temel cihazların veya 1990’da fırlatılan Hubble Teleskobu’nun görmediği cisimleri gözlemlemek olacak. Kırmızı ötesi ışığı gözlemlemek için ayarlanmış olan 6,5 metrelik bu teleskop, Dünya'dan neredeyse 1.600.000 kilometre uzaklıkta yörüngeye yerleştirilecek. Bu uzaklık, Dünya ile Ay arasındaki uzaklığın dört katı kadar. Her ne kadar gezegen bulmak için geliştirilmiş bir teleskop olmasa da gelişkin yetenekleri bu teleskobun gelecekte yeni gezegenleri inceleyen ve Güneş Sistemi’nin nasıl oluştuğu ve nasıl evrim geçirdiği konularını araştıran gökbilimciler için önemli bir araç haline gelmesi konusunda ümit vermekte. Webb, Hubble'dan daha fazla dalga boyunu kapsayacak. Böylelikle de bilim insanları, evrenin derinliklerini daha iyi inceleyebilecek.
Mars
2020 yılında Mars’a yönelik farklı görevler başlatılmıştı. 2021 yılı da muhtemelen Kızıl Gezegen’e dair yeni keşiflerin yapıldığı bir yıl olacak. Çin’in Tianwen-1, Bae’nin Hope aracı ve NASA’nın Perseverance yüzey aracı bu yıl Mars’ta olacak. Üç aracın da şubat ayında Mars’a ulaşması bekleniyor. Şubat ayında Mars'a inmesi beklenen Tianwen-1, Mars'ta su arayacak. Çin'in Kızıl Gezegen’deki ilk teması olacak bu araç, eğer başarıya ulaşırsa yeni projeler için de kapılar açılacak.
Kök Hücre Çalışmaları
Yıllardır gündemde olan kök hücre çalışmalarında bu yılda da bizi önemli gelişmeler bekliyor olacak. Kök Hücre Araştırmaları Derneği'nin (ISSCR) araştırmalar için güncellediği rehber bu yıl yayınlanacak. ISSCR son rehberini dört yıl önce yayımlamıştı. Güncellenen rehberde laboratuvar ortamında üretilen “insan embriyosu” üzerine yapılan araştırmalar çok dikkat çekecek ve tartışma yaratacak gibi duruyor.
Bilimsel Yayınlar
Evde kaldığımız bu dönemde zamanımızı daha verimli geçirmek için bilim dünyası “Plan S” adlı bir proje başlattı. Ocak ayından itibaren iki yıl boyunca birçok bilimsel dergi, araştırma ya da tez herkesin erişimine açık olacak. Bu proje bilimsel yayınların daha çok okunmasına ve dergi aboneliğinin ortadan kalkmasına yol açabilir.
Kaynakça:
Comentários