ATATÜRK VE LATİFE HANIM’IN EVLİLİĞİ

İlayda Karul
3 Şub 2021
2 dakikada okunur

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün ilk ve tek eşi, Latife Uşakizade, nüfus kayıtlarındaki adıyla Latife Uşaklı, hepimizin bildiği adıyla ise Latife Hanım, 17 Haziran 1898 yılında İzmir'de doğdu. İzmir’in tanınmış ailelerinden biri olan "Uşaklıgil" ailesindendir ve yazar Halit Ziya Uşaklıgil’in yeğenidir.

İstanbul Arnavutköy Amerikan Kız Koleji'nde ortaokulu ve liseyi okudu. Paris'te Sorbonne Üniversitesi’nde siyaset ve hukuk eğitimi aldı, Londra'da dil öğrenimi gördü. İngilizce, Fransızca, İspanyolca ve Almanca biliyordu. Sakarya Meydan Muharebesi'nin kazanılması üzerine, üçüncü sınıfta üniversite eğitimini yarıda bırakarak Gazi Mustafa Kemal Paşa ve ordusunu karşılamaya İzmir'e döndü.

O sırada İzmir işgal altındaydı. Türk ordusu İzmir’e girdiğinde, Mustafa Kemal ve yaverleri güvenli bir karargah aradı. Öneriler üzerine Uşakizade köşkünü karargah olarak kullanmaya karar veren Atatürk ve yaverlerine köşkte babaannesiyle yaşayan Latife Hanım ev sahipliği yaptı. Bu sayede tanıştılar. Mustafa Kemal Atatürk ile Latife Hanım, Zübeyde Hanım’ın ölümünden on iki gün sonra yani 29 Ocak 1923 tarihinde, Muammer Bey'in Göztepe'deki Uşakîzâde Köşkü'nde Latife Hanım’ın sade bir kıyafet ile ipek bir başörtüsü taktığı, Gazi Mustafa Kemal’in ise lacivert kruvaze bir elbise giydiği sade bir törenle evlendiler. Atatürk ve Latife Hanım, yanlarına şahitleri Mareşal Fevzi Çakmak, Kazım Karabekir, Mustafa Abdülhalik Renda ve yaveri Salih Bozok’u da alarak nikaha katıldılar.

Latîfe Hanım, TBMM'ye giren ilk kadın oldu. Pek çok yurt gezisinde Mustafa Kemal Atatürk’e eşlik etti. Fakat Mustafa Kemal Paşa ve Latife Hanım evlendikten kısa bir süre sonra sorunlar baş göstermeye başladı. Latife Hanım güçlü ve baskın bir karaktere sahipti. Çankaya’da bazı radikal değişiklikler yapmaya başladı. Öncelikle Köşk’ün mobilyalarını ve tasarımını değiştirdi. Bu değişiklikler Atatürk’ün çalışma odasına uzanınca Paşa, Latife Hanım’ı uyararak durdurdu. Zaman içerisinde Latife Hanım, eşi Mustafa Kemal Paşa üzerindeki etkisini arttırdı. Latife Hanım sabahlara kadar süren sofra sohbetlerine bir son verilmesine karar verdi ve eve girip çıkan kişilerin bu kadar kontrolsüz olmasını doğru bulmadığını Paşa’ya iletti. Latife Hanım, geç saatte biten toplantıların önüne geçemeyince yine Yaver Bozok’un aktardığına göre, oldukça sıra dışı bir yönteme başvurmaya başladı. Buna göre Kemal diye hitap ettiği Atatürk toplantıyı ya da sofra sohbetini gereğinden fazla uzatmışsa üst kata çıkan Latife Hanım topuklu ayakkabılarıyla zemine art arda ve sertçe vurmaya başlıyordu.

Evlilikleri birkaç kez yıkılmanın eşiğine gelen çifti boşanmadan alıkoyan, Atatürk’ün geçirdiği kalp krizi ve dostların araya girmesi gibi sebeplerdi. Gazi Mustafa Kemal Paşa ile Latife Hanım’ın evliliği, 5 Ağustos 1925 günü sona erdi. Boşanma haberi, 12 Ağustos 1925 günü hükûmet bildirisi ile duyuruldu. Latife Hanım, evliliği ve eşi hakkında konuşmayı da yazmayı da kesinlikle kabul etmedi, ikinci kuşak yakınlarına da aynı yönde vasiyette bulundu. O da Atatürk gibi sonrasında hiç evlenmedi.12 Temmuz 1975 tarihinde İstanbul'da 76 yaşındayken göğüs kanserinden hayatını kaybetti. Cenazesi Teşvikiye Camisi'nden kaldırıldı. Edirnekapı Mezarlığı'ndaki aile mezarlığına defnedildi. Latife Hanım’ın anıları ve sakladığı kıymetli belgeler Türk Tarih Kurumu'nda saklanmaktadır. Günümüzde Uşakîzâdeler'den kalan İzmir'de üç köşk bulunmaktadır. Basmane Garı'nın karşısında yer alan ve Latife Hanım'ın da içinde doğduğu kışlık konak hâlen ailenin mülkiyetindedir. Bugün İzmir Özel Türk Koleji kampüsü içinde yer alan İzmir Göztepe'deki yazlık "Uşakîzâde Köşkü" ise 15 Haziran 2001 tarihinde müzeye dönüştürüldü. Karşıyaka Belediyesi tarafından restore edilen İzmir Karşıyaka'daki diğer köşk, "Latife Hanım Köşkü Anı Evi" olarak 19 Mayıs 2008'den beri hizmet vermektedir.